Het afgelopen jaar heb ik ruim 400 financials en auditors, waaronder partners en relaties van TPF, mogen trainen over de nieuwe Europese duurzaamheidsverslaggevingsregels (CSRD). We weten dus allemaal wat komen gaat en dat we nog flink aan de slag moeten.
We krijgen het, met wat externe hulp, shortcuts en ellebogenstoom, vast voor elkaar. Thema’s als Y2K, de euro, SOx, code Tabaksblat en IFRS first adoption zijn ons ook gelukt, dus waarom zou het met de CSRD niet goed gaan? Dat er veel werk te verzetten is, daar zijn we het wel over eens.
Flink in de werkmodus dus, om die meters te maken. Ketens zijn in beeld gebracht, stakeholderanalyses zijn gemaakt, dialogen zijn opgestart, de dubbele materialiteit heeft inmiddels geen geheimen meer en de eerste discloure requirements en data points worden vastgelegd. De mouwen opstropen en hard werken is goed. Maar, vanuit de discussies in de trainingen wil ik in deze bijdrage nog even stilstaan bij de waarom-vraag. Oftewel, waarom doen we dit allemaal? Wat is de grotere bedoeling hierachter? Eenieder die mij kent weet dat ik niet van holistische luchtfietserij ben. Even praktisch dus.
Vanuit de totstandkoming van de CSRD zijn eigenlijk meerdere ‘(sub) waaroms’ af te leiden. Het realiseren van Europa’s green deal staat natuurlijk centraal, alhoewel er meer aan de hand is. De voorganger van de CSRD, de NFRD, werkt namelijk onvoldoende en geeft niet de zekerheid dat in informatiebehoeften van stakeholders op het gebied van duurzaamheid wordt voorzien. En als daarin wel wordt voorzien, dan is onzeker of de verstrekte informatie wel betrouwbaar is en of het vergelijkbaar is met soortgelijke informatie van andere organisaties.
Daarnaast speelt dat de green deal voor iedereen in de EU geldt en de NFRD slechts op een beperkte groep ondernemingen van toepassing is. En daar zit een andere reden verstopt, namelijk dat organisaties zonder drang en dwang onvoldoende voortgang maken in zowel hun duurzaamheidsprestaties als de verslaggeving daarover. De CSRD als oplossing is daarmee een soort omgekeerde wereld geworden, via de achterkant van verslaggeving wordt transparantie over de duurzaamheidsprestaties of het ontbreken daarvan aan de voorkant afgedwongen. Naming en shaming, oftewel als organisatie met de billen bloot. Dat is een beproefd concept. Via SOx is immers door een in control verklaring voor te schrijven afgedwongen dat interne controles over de financiële verslaggeving werden verbeterd. Het aantal herzieningen van de jaarrekening is door SOx in 5 jaar tijd met 80% afgenomen, dus het werkt …
Of toch niet? Of niet helemaal? Als we uit zouden gaan van de goede bedoeling en intrinsieke motivatie, dan is greenwashing misschien een te omarmen fenomeen. Het is dan een stap(je) dat niet kan worden overgeslagen in het volwassenheidsmodel om te migreren naar organisaties die vanuit een multi-stakeholder perspectief werken en een maatschappelijke zorgplicht voelen. Laat die organisaties dus een beetje cherry picking doen om kleine duurzame successen en prestaties te kunnen vieren. Geef die ruimte, zet het niet weg als greenwashing en kijk nog even weg van het minder fraaie dat nog niet is gerapporteerd. Liever een greenwasher die de goede kant op aan het bewegen is, dan een organisatie die niets doet en misschien zelfs probeert dwang en drang te ontlopen door te gaan “smurfen” of het hoofdkantoor te verplaatsen. Juich ze toe en moedig ze aan, maar dien ze ook van repliek met greenbashing over hetgeen beter kan en moet. Doe dat, pak die handschoen op binnen de eigen organisatie en richting ketenpartners. Al die cursussen over feedback geven zijn dan toch niet voor niets geweest.
Ik zou het echter praktisch houden. Daarom ter afsluiting een praktijkvoorbeeld van mijzelf om mijn boodschap te illustreren.
Als trainer heb ik regelmatig kantoorartikelen nodig, u kent het wel: stiften, post-its en dat soort spul. Als gewoontedier bestel ik dat altijd bij mijn vaste online-kantoorartikelentoko. Dit keer werd ik echter aangenaam verrast, blij zelfs. Niet vanwege de popup die aangaf dat het binnen 24 uur zou worden geleverd maar dat wel door de melding dat dit klimaatneutraal zou plaatsvinden via een bekende geel-rode bezorgdienst. Die had ik vaak genoeg met een stinkende en rokende diesel voor de deur gehad, echter nu waren ze over naar een 100% elektrisch wagenpark dat uitsluitend op groene stroom zou rijden. Mooi, goed bezig! Enige spanning bouwde zich bij mij op toen de bel de volgende dag ging en mijn hond aansloeg. Het was inderdaad de bezorger, maar niet met de beloofde nieuwe elektrische wagen. Ik keek aan tegen een 15 jaar oude Opel Combo met een magneetsticker erop “wij rijden voor: de geel-rode bezorgdienst”. Het was dus geen elektrische wagen uit het eigen wagenpark maar een ZZP’er die in opdracht pakketjes rondbrengt. Teleurstelling, greenwashing! De geel-rode club bleek een aantal elektrische bezorgwagens gekocht te hebben en mijn kantoorartikelen-toko maakt daar goede sier mee. Het merendeel van de bezorging is echter nog steeds uitbesteed aan ZZP’ ers in oude vervuilende busjes. En dan hebben we het nog niet over de arbeidsomstandigheden en eerlijke beloning van de ZZP’ers (voor de liefhebbers: rapportagestandaard S2 “workers in the value chain”). Een ander perspectief is de overgang naar een elektrisch bezorgpark aan te moedigen en te waarderen dat de ZZP’ ers nog een tijdje een boterham kunnen verdienen totdat het hele wagenpark elektrisch is. In plaats van een klacht in te dienen over greenwashing, kan ik een aanmoedigingsbericht sturen om de verduurzaming vooral door te zetten met een kritische noot als greenbashing erbij om de popup te herformuleren. Met stroop van je immers meer vliegen dan met azijn.
Deze blog is geschreven door drs. Francis H.C. Bouman RA. Francis is freelance docent en examinator Bestuurlijke Informatieverzorging aan Business universiteit Nyenrode en gastdocent aan de Hogeschool Rotterdam. Ook verzorgt hij jaarlijks (vele) maatwerkopleidingen op het vakgebied. Reeds in 2013 heeft hij zich verdiept en gaf hij trainingen in Integrated Reporting, een voorloper van de huidige CSRD-regelgeving. Als adviseur en interne auditor is hij recent betrokken bij CSRD implementaties en voorbereidingen daarvoor.
